Επτάφωτη λυχνία σε βιτρώ, Ευφροσύνη Τερζόγλου

Μπαίνοντας μέσα στη Συναγωγή των Μοναστηριωτών, αυτό που μου έκανε περισσότερο εντύπωση ήταν τα πολύχρωμα τζάμια τεχνοτροπίας βιτρώ που φώτιζαν το χώρο και είχαν πάνω τους την επτάφωτη λυχνία, ένα χαρακτηριστικό σύμβολο της εβραικής θρησκείας και κουλτούρας.

Η επτάφωτη λυχνία (στα εβραϊκά menorah) ήταν φωτιστικό σκεύος με επτά λυχνάρια, που έκαιγε αρχικώς στα άγια της Σκηνής του Μαρτυρίου στην έρημο και στη συνέχεια στον Ναό του Σολομώντα. Με τον καιρό έγινε σύμβολο των Ισραηλιτών και της ιουδαικής θρησκείας, ενώ σήμερα εμφανίζεται και ως ένα από τα σύμβολα του κράτους του Ισραήλ μαζί με το πεντάκτινο Αστέρι του Δαβίδ.

Μέχρι το 2009 η αρχαιότερη γνωστή αναπαράσταση της λυχνίας σωζόταν στον θριγγό(το μέρος των αρχαίων κτιρίων που βρίσκεται πάνω από τους κίονες και κάτω από τη σκεπή) της Αψίδας του Τίτου, μνημείο του θριάμβου του στη Ρώμη μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. Αλλά το 2009 ανακαλύφθηκαν στα Μάγδαλα τα ερείπια μιας συναγωγής με κεραμικά χρονολογούμενα πριν την καταστροφή του Δεύτερου Ναού. Αναπαραστάσεις επτάφωτης λυχνίας έχουν βρεθεί σε τάφους και μνημεία από τον 1ο αιώνα ως συχνά χρησιμοποιούμενο σύμβολο του Ιουδαϊσμού και των Ισραηλιτών.

Σύμφωνα με Εβραίους διανοούμενους, η επτάφωτος λυχνία συμβόλιζε το ιδανικό του παγκόσμιου διαφωτισμού. Οι επτά λύχνοι της συμβολίζουν τους κλάδους της ανθρώπινης γνώσεως, που αναπαριστούν οι έξι πλάγιοι λύχνοι, οι οποίοι ανυψωμένοι στρέφονται προς τον κεντρικό λύχνο, που συμβολίζει το φως του Θεού. Επιπροσθέτως η επτάφωτος λυχνία συμβολίζει τη Εξαήμερο Δημιουργία του κόσμου, με τον κεντρικό λύχνο να συμβολίζει το Σάββατο, την έβδομη ημέρα της αναπαύσεως του Θεού. Λέγεται επίσης ότι συμβολίζει τη φλεγόμενη που αντίκρυσε ο Μωυσής στο όρος Χορέβ.

Στον νεότερο Ιουδαϊσμό το μενορά είναι στενά συνδεδεμένο με την εβραϊκή Εορτή των Φώτων (Χανουκά): Σύμφωνα με το Ταλμούδ, μετά τη βεβήλωση του Ναού της Ιερουσαλήμ από τους Σελευκίδες, υπήρχε σφραγισμένο (άρα μη βεβηλωμένο) ελαιόλαδο που μόλις επαρκούσε για να τροφοδοτήσει τον λύχνο του Ναού για μία ημέρα.

Πηγές

http://www.jct.gr/synag_monastir.php

Seth Mandel: The shape of the Menorah of the Temple. Avodah Mailing List, τόμος 12, αρ. 65.