«Ριγέ πιτζάμες», Δήμητρα Τερζόγλου

Από τα εκθέματα του εβραϊκού μουσείου επέλεξα τις ριγέ στολές. Με την άφιξη των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης οι φύλακες τους αφαιρούσαν τα ρούχα και συχνά τα αντικαθιστούσαν με ριγέ στολές (σήμερα γνωστές σαν ριγέ πιτζάμες). Οι άνδρες φορούσαν παντελόνι, σακάκι, γιλέκο και πηλίκιο, ενώ οι γυναίκες στολές που έμοιαζαν με ρούχα εργασίας. Ακόμα, σε σχέση με τα υποδήματα τους, επειδή δεν παρέχονταν κάλτσες, χρησιμοποιούσαν κομμάτια ξύλου ή δέρματος που προκαλούσαν πληγές στα πόδια τους οι οποίες συχνά μολύνονταν και οδηγούσαν σε θάνατο.      

Οι στολές ανανεώνονταν κάθε έξι εβδομάδες, και ήταν εξαιρετικά βρώμικες και φθαρμένες δεδομένου ότι οι κρατούμενοι δούλευαν και κοιμόταν με την ίδια στολή. Η συγκεκριμένη στολή στη φωτογραφία πιθανότατα ανήκε σε κάποιον Έλληνα Εβραίο που τον μετέφεραν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στα περισσότερα στρατόπεδα, οι κρατούμενοι ήταν αναγκα-σμένοι να φορούν φόρμες με χρωματιστά «αστέρια» ανάλογα και με την κατηγοριοποίησή τους: κόκκινα τρίγωνα για τους κουμουνιστές και άλλους πολιτικούς κρατούμενους, ροζ για τους ομοφυλόφιλους άνδρες, μωβ για τους μάρτυρες του Ιεχωβά, μαύρο για τους τσιγγάνους και κίτρινο για τους Εβραίους. Εκτός όμως από τη φρικτή ομοιομορφία που επιδιωκόταν είχαν και αριθμούς που χρησίμευαν αντί για ονόματα ώστε να μπορούν να ξεχωρίζουν τον έναν από τον άλλον, πράγμα που έκανε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης να μοιάζουν ακόμα περισσότερο με φυλακές και οι αθώοι άνθρωποι με εγκληματίες θανατοποινίτες.

Πηγή 

Εβραϊκά μαχαίρια για τη σφαγή των ζώων, Ευγενία Σειρά

Από τα εκθέματα του εβραϊκού μουσείου επέλεξα τα ειδικά μαχαίρια τα οποία χρησιμο-ποιούνταν από τους Εβραίους για τη σφαγή των ζώων. Για τον ιουδαϊσμό η σφαγή των ζώων ήταν μια πολύ σημαντική και ιδιαίτερη διαδικασία. Ένα ζώο για να θεωρηθεί κασσέρ (κατάλληλο για τροφή σύμφωνα με την Τορά) πρέπει να έχει θανατωθεί από τον σοχέτ (Ραβίνος). Ο ιουδαϊσμός υποστηρίζει πως τα ζώα πρέπει να έχουν πλήρως τις αισθήσεις τους κατά τη διάρκεια της σφαγής τους. Αυτό συμβαίνει γιατί μόνο έτσι μπορούν να αντιληφθούν αν το ζώο είναι υγιές. 

Βίλλα Ίντα, Μαρία Βαρδαλά

Από τα εκθέματα του Εβραϊκού Μουσείου επέλεξα την απεικόνιση της Βίλλας Ίντα, ένα από τα πρώτα έργα του ιταλού αρχιτέκτονα Βιτιλιάνο Ποζέλι. Κτίστηκε από τον Λεβή Σαούλ Μοδιάνο το 1890, για τη γυναίκα του Ίντα. Αγοράστηκε από τον Ουλούσι Μπέη, πρώην Δήμαρχο της Θεσσαλονίκης, το 1911 και πωλήθηκε στο Ιταλικό κράτος το 1921. Στις αρχές αυτής της περιόδου στέγασε το Τουρκικό Προξενείο και μετά το 1927 στέγασε το ιταλικό σχολείο «Βασίλισσα Μαργαρίτα». Μετά τη συνθηκολόγηση των Iταλών το 1943, αγοράστηκε από το Ελληνικό κράτος, χρησιμοποιήθηκε ως νοσοκομείο για κάποιο διάστημα, κατόπιν στέγασε τα «Εκπαιδευτήρια Κοραής» και τελικά έγινε ξενώνας αξιωματικών. Από το 1952 έως το 1958 επανήλθε στην ιδιοκτησία του Ιταλικού κράτους ως Μονοπώλιο Καπνού και κατεδαφίστηκε το 1959-60. Σήμερα διασώζεται μόνο ένα κομμάτι από τα κάγκελα της περίφραξης στην περιοχή Φλέμινγκ και Βασιλίσης Όλγας, ενώ το σημερινό κτήριο αποτελεί ιδιοκτησία μιας ιταλικής ιδιωτικής εταιρείας.

Πηγή παράλλαξη

ΤΟ ΣΑΜΠΑΤ (Shabbat), Σαββούλα Μωυσίδου

Το Σαμπάτ είναι μία επίσημη μέρα ανάπαυσης, η οποία έχει ίσως επηρεάσει την εβραϊκή ταυτότητα περισσότερο από κάθε άλλη γιορτή. Κάθε βδομάδα, λίγο πριν την δύση του ηλίου τη Παρασκευή το βράδυ έως λίγο μετά από τη δύση του ηλίου το Σάββατο, ο θρήσκος Εβραίος εισέρχεται σε μια κατάσταση ανάπαυσης ή ηρεμίας. Στη διάρκεια αυτού του ιερού διαστήματος, είναι ελεύθερος από τα προβλήματα της δουλειάς και τα συνηθισμένα καθήκοντα που συντηρούν την υλική ζωή. Ειδικές τελετές και λειτουργίες σημαδεύουν την έναρξη και τη λήξη του Σαμπάτ. Την παραμονή ανάβονται κεριά και ευλογούνται το κρασί και το ψωμί. Κατά τη λήξη, ευλογούνται το κρασί, τα αρώματα και οι φλόγες εν όψει της έναρξης της εβδομάδας. Η αρνητική όψη του Σαμπάτ, ως μια μέρα κατά την οποία δεν επιτρέπονται κάποια πράγματα, καταλαμβάνει δευτερεύουσα θέση ως προς την ουσία της ημέρας, κατά την οποία ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τις καταναγκαστικές πλευρές και βάρη της ζωής του. Πρόκειται για μια μέρα ελευθερίας. Οι προετοιμασίες για το Σαμπάτ διαρκούν όλες τις προηγούμενες μέρες και όπως η Νύμφη του Κυρίου, η έλευση του χαιρετίζεται με ένα όμορφο ύμνο, Λεχά Ντοντί, που συνέθεσε ο Σολομών μπεν Μοσέ Αλεβί Αλκαβέτς, Ισπανοεβραίος μυστικιστής του 16^ου αιώνα στη Σαφέντ, που μυήθηκε στον κόσμο της Καμπαλά, από το σημαντικό Ραββίνο Γιοσέφ Ταιτατσάκ από τη Θεσσαλονίκη.

Πουρίμ, Σοφία Πατσέ

Το Πουρίμ είναι μια από τις πιο διασκεδαστικές γιορτές στο Εβραϊκό εορτολόγιο. Το παραπάνω έκθεμα του Εβραϊκού Μουσείου αποτέλεσε εφαλτήριο αναζήτησης του τι περιλαμβάνει ο εορτασμός του Πουρίμ.

Μισσλόαχ μανότ

Η αποστολή και ανταλλαγή δίσκων (μισσλόαχ μανότ), με τουλάχιστον δύο είδη γλυκισμάτων, φρούτων ή ακόμα και ποτών, ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ των φίλων και δίνει την ευκαιρία για ευχάριστες συναντήσεις και ανταλλαγές ευχών. Το σωστό κατά την Αλαχά, είναι οι άνδρες να στέλνουν σε φίλους τους και οι γυναίκες σε φίλες τους (θα λάει χώρα την Πέμπτη 5/03/15).

Εβραϊκό βιβλίο μαγειρικής, Μαρία Μπέμπη

Το αντικείμενο το οποίο επέλεξα να σχολιάσω είναι ένα εβραϊκό βιβλίο μαγειρικής, αφορμώμενη κυρίως από την περιέργεια για το πόσο τα εβραϊκά μαγειρικά ήθη έχουν επηρεάσει τη σύγχρονη κουζίνα −της βόρειας ιδίως, Ελλάδας− και για τις πληροφορίες που μπορούμε να αντλήσουμε για ένα λαό από ένα τόσο σημαντικό πολιτιστικό στοιχείο όπως η διατροφή.

 Όσον αφορά την εβραϊκή δίαιτα αυτή καθορίζεται από πολύπλοκους διαιτητικούς κανόνες (νόμοι του Κασρούτ, Κασέρ στα Ισπανοεβραϊκά) που βρίσκονται κυρίως στο Λευϊτικό και το Δευτερονόμιο της Βίβλου.

Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης-θύματα του Ολοκαυτώματος (1943-1944), Αντωνία Γκανάτσα

Σε όλα τα μαθητικά και φοιτητικά μας χρόνια το μάθημα της ιστορίας ήταν γεμάτο αριθμούς. Πόσοι πήραν μέρος εκεί, πόσοι σώθηκαν, πόσα ήταν τα θύματα… Οι αριθμοί αυτοί είναι κάτι τόσο συνηθισμένο πια, που δεν σκέφτηκα ποτέ πόσοι πραγματικά ήταν αυτοί οι άνθρωποι και τι σημαίνει αυτός ο αριθμός. Αυτό που μου έκανε λοιπόν εντύπωση στο Εβραϊκό Μουσείο ήταν το τεράστιο μάρμαρο στο οποίο ήταν χαραγμένα τα ονόματα των θυμάτων του ολοκαυτώματος της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Ενώ ένας αριθμός είναι τόσο απρόσωπος, το να βλέπω χαραγμένα τα ονόματα όλων αυτών των ανθρώπων με ξάφνιασε και με έκανε να σκεφτώ. Μου φάνηκαν τόσα πολλά τα ονόματα, που αναρωτήθηκα αν ήταν μόνο τα θύματα της Θεσσαλονίκης ή και κάποιας άλλης περιοχής. Τελικά ήταν μόνο της Θεσσαλονίκης.

Ομαδικοί γάμοι Εβραίων κατά τη μεταπολεμική περίοδο, Μαρία Λαφάρα

Κατά την επίσκεψή μας στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης είχαμε την ευκαιρία, μέσα από την ξενάγηση που μας έγινε και τα εκθέματα που αντικρίσαμε, να αντλήσουμε πολλές πληροφορίες σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό των Εβραίων. Από τα εκθέματα αυτά, ξεχώρισα μια φωτογραφία ομαδικού γάμου που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Πιο συγκεκριμένα, απεικονίζει το γάμο από 17 ζευγάρια Εβραίων στο Ματανότ Λεβιονίμ, στις 7 Απριλίου του 1946.

Η γιορτή του Χανουκά, Δήμητρα Παναγιωτίδου

Το έκθεμα από το Εβραϊκό Μουσείο (που αποτελεί σιωπηλό μάρτυρα της εβραϊκής παρουσίας, που κάποτε γέμιζε τους δρόμους της Θεσσαλονίκης) το οποίο μου προκάλεσε εντύπωση και αποφάσισα να αναδείξω, είναι αυτό που σχετίζεται με την εβραϊκή γιορτή Χανουκά.

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης αποτελούσαν πληθυσμιακή και πολιτιστική μειονότητα, που διέφερε από τις υπόλοιπες εθνοτικές μειονότητες, καθώς δεν εξέφραζε πολιτικές και εδαφικές διεκδικήσεις. Αντίθετα, η εβραϊκή κοινότητα προσπαθούσε να ζει, όπου και αν είχε εγκατασταθεί, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της σωστής εβραϊκής συμπεριφοράς, όπως αυτή καθορίστηκε από τη θρησκεία της κατά την πρώτη ακόμα διασπορά[1]. Έτσι, συνέχισαν να γιορτάζουν στη Θεσσαλονίκη τη γιορτή του Χανουκά, που καθιερώθηκε από τον Γεουντά τον Μακκαβαίο.

Νοσοκομείο της Πριγκίπισσας Αλίκης, Χαρά Νέτου Κανδυλίδου

Το εικονιζόμενο, πλέον κατεδαφισμένο, νοσοκομείο στη Θεσσαλόνικη είναι ένα εκ των πολλών που ιδρύθηκαν κατά την περίοδο του Α' Βαλκανικού Πολέμου από την πριγκίπισσα Αλίκη του Μπάττενμπεργκ και μετέπειτα της Ελλάδας και της Δανίας, συζύγου του γιου του βασιλέως Γεωργίου Α' και πεθερά της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας.

Το βιβλίο της Εσθήρ (εορτασμός του Πουρίμ), Καλλιόπη Καρακατσάνη

Το βιβλίο της Εσθήρ συγκαταλέγεται στα πρωτοκανονικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης και αφηγείται πώς η νεαρή Εσθήρ, σύζυγος του βασιλιά Ασσουήρου έπειτα από «καλλιστεία», κατάφερε να σώσει τους Ιουδαίους συμπατριώτες της από την καταστροφή. Ειδικότερα, ο Μαρδοχαίος, θείος της Εσθήρ, μετά από αποκαλυπτικό όνειρο αποκαλύπτει μια συνομωσία εναντίον του βασιλιά από τον αυλικό του, Αμάν. 

Ο τελευταίος, ενοχλημένος από την ιουδαϊκή ταυτότητα του Μαρδοχαίου επιθυμεί με σχετικό διάταγμα να εξοντώσει αυτόν αλλά και τους συμπατριώτες του που κατοικούν στο Περσικό βασίλειο. Ο Μαρδοχαίος και η Εσθήρ θορυβημένοι προσεύχονται στον Θεό κι έπειτα η Εσθήρ καταστρώνει σχέδιο σωτηρίας για τον λαό της. Πράγματι, ο βασιλιάς πληροφορείται από την γυναίκα του τις επιβουλές του Αμάν, ο οποίος τιμωρείται σε θάνατο, κι έπειτα από παρότρυνσή της εκδίδει διάταγμα που επιτρέπει στους Ιουδαίους να αμύνονται εναντίον οποιουδήποτε εχθρού τους. Έτσι, στο εξής, στις 13 και 14 του μήνα Αδάρ, μέρα της γιορτής Πουρίμ (κλήροι), οι Εβραίοι γιορτάζουν τη κατασφαγή των εχθρών τους στα Σούσα και αλλού.

Ταφόπλακα, Mαρία Κόκκορη

Το εβραϊκό μουσείο Θεσσαλο-νίκης, το οποίο είναι αφιερωμένο στην ιστορία των Εβραίων, περιλαμβάνει πολλά ενδιαφέροντα εκθέματα. Κατά την επίσκεψή μας σε αυτό, επέλεξα το έκθεμα, που είναι στη φωτογραφία. Πρόκειται για ένα κομμάτι εβραϊκής ταφόπλακας το οποίο εκτίθεται στο μουσείο.

Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων στη σχολική και τη δημόσια ιστορία

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης:

Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων στη σχολική και τη δημόσια ιστορία

έγιναν τέσσερις διαλέξεις:

Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου 

Ρένα Μόλχο

 

Στράτος Δορδανάς

Ελένη Κουρμαντζή 

 

 

 

Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος, Χριστίνα Κουλούρη

εδώ
Να κατανοήσετε τη διαφορά μεταξύ της διεθνους πρακτικής σχετικά με τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος ως αυτοτελούς διδακτικής ενότητας και μέσω της συγκριτικής μεθόδου

Ταφόπλακα, Ευθυμία Οικονομίδου

Το έκθεμα το οποίο μου κίνησε το ενδιαφέρον κατά την επίσκεψή μας στο Εβραϊκό Μουσείο και το οποίο αποφάσισα να παρουσιάσω είναι μια ταφόπλακα από τη μεγάλη Εβραϊκή νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης. Η συγκεκριμένη ταφόπλακα, όπως αναγράφεται και στη σχετική επιγραφή, πιθανότατα χρονολογείται στα τέλη του 19^ου αιώνα και φέρει σύμβολα που αναφέρονται στο επάγγελμα του νεκρού, όπως άλλωστε συχνά συνηθίζονταν σε πολλούς εβραϊκούς τάφους. Όπως μας επισήμανε η ξεναγός η ταφόπλακα προέρχεται από τον τάφο μιας γυναίκας, που ασκούσε το επάγγελμα της μοδίστρας.

Φιάλη ούζου, Μαρία Μαυροπούλου

Το έκθεμα που επέλεξα να παρουσιάσω είναι μία φιάλη ούζου κασέρ μάρκας «INTO». Το ούζο είναι ένα αλκοολούχο παραδοσιακό ποτό που καταναλώνεται στην Ελλάδα και στην Τουρκία και το οποίο εικάζεται ότι υπήρχε με παρόμοια σύνθεση από την αρχαιότητα ακόμα. Όπως φαίνεται από πηγές, οι Σεφαραδίτες της Θεσσαλονίκης κατανάλωναν ούζο και ρακί σε καθημερινό επίπεδο, το οποίο μάλιστα παρήγαγαν και οι ίδιοι σε εξαιρετική ποιότητα. Η συγκεκριμένη φιάλη ανήκει στην εβραϊκή ποτοποιία. Εβραϊκές οικογένειες ερχόμενες από την Ισπανία, έφεραν μαζί τους τα καζάνια μέσα στα οποία παρήγαγαν το ποτό. Μία από αυτές ήταν και η οικογένεια Ναχμίας η οποία έφερε τα καζάνια της από την Μαγιόρκα. Το ρακί που παρήγαγε η συγκεκριμένη οικογένεια ήταν τόσο καλής ποιότητας που το όνομά του αποτελούσε εγγύηση στον χώρο.

Το ρακί και το ούζο δεν καταναλώνονταν μόνο στα ουζερί από τα φτωχά κοινωνικά στρώματα αλλά ήταν ένα ποτό ιδιαίτερα αγαπητό σε όλους τους Θεσσαλονικείς ανεξαρτήτου τάξεως. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης το αγαπούσαν τόσο πολύ που το μετέφεραν μαζί τους όπου κι αν βρέθηκαν.

Αυτό που ένιωσα εγώ βλέποντας το συγκεκριμένο έκθεμα είναι ότι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης μοιράζονταν με τους Χριστιανούς και τους Μουσουλμάνους συμπολίτες τους μια κοινή αγάπη για το συγκεκριμένο ποτό.

Η γιορτή Πουρίμ, Άννα Σπυριδωνίδου

Επέλεξα από την επίσκεψή μου στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης να γράψω δυο λόγια για τη γιορτή Πουριμ που γιορτάζεται έως και σήμερα, καθώς με εντυπωσίασε η προϊστορία του δικού τους εθίμου των «καρναβαλιών».

Το ρακί, το ούζο και η σχέση των Εβραίων με το αλκοόλ, Θανάσης Κιοτέογλου

Κατά την επίσκεψή μας στο Εβραϊκό μουσείο της Θεσσαλονίκης το έκθεμα που μου κίνησε το ενδιαφέρον ήταν μια φιάλη ούζου κασέρ της επωνυμίας ΙΝΤΟ. Το ρακί είναι ανάμεσα στα 4 φαγητά που χαρακτηρίζουν τους σεφαραδίτες της Ελλάδας, τα άλλα τρία είναι τα αυγά χαμινάδος, τα διάφορα μπουρέκια και οι pepitas (σπόρια από ηλιοτρόπια ή πεπόνια). Η φιάλη ούζου της εικόνας είναι παραγωγή των αδελφών Μπουρλά, οι οποίοι είχαν το κατάστημά τους στην οδό Βίκτωρος Ουγκώ στη Θεσσαλονίκη.

Ο εβραϊκός γάμος, Ελισάβετ Ζουμπουρίδου

Το έκθεμα από το Εβραϊκό Μουσείο, το οποίο μου κίνησε το ενδιαφέρον και στο οποίο επέλεξα να αναφερθώ είναι αυτό που σχετίζεται με το γάμο των Εβραίων. Πιο συγκεκριμένα, η θρησκευτική σημασία και τελετή, η κετουμπά αλλά και τα διάφορα έθιμα είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν σε βάθος την έννοια του γάμου για τους Εβραίους έως και σήμερα και, ταυτόχρονα, αποτελούν τους λόγους για τους οποίους αυτό το έκθεμα μου προξένησε ιδιαίτερη εντύπωση.

Tαφόπλακα, Μαρία Κόκορη

Το συγκεκριμένο έκθεμα πρόκειται για κομμάτι από εβραϊκή ταφόπλακα. Όπως παρατηρούμε πάνω στην ταφόπλακα απεικονίζονται δύο κεριά και ένα ψαλίδι με μία δαχτυλήθρα στη μέση. Οι Εβραίοι συνήθιζαν να απεικονίζουν πάνω στην ταφόπλακα στοιχεία που υποδήλωναν το επάγγελμα του νεκρού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα δύο κεριά συμβολίζουν τη γυναίκα και το ψαλίδι με τη δαχτυλήθρα το επάγγελμά της. Συνεπώς, η γυναίκα ήταν μοδίστρα.